فهرست مطالب
🔌 مقدمه
در شبکههای توزیع برق فشار ضعیف، ایمنی و قابلیت اطمینان اهمیت ویژهای دارند. یکی از تجهیزات کلیدی که در افزایش این دو عامل نقش اساسی دارد، کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار (Pole Mounted Fuse Switch Disconnector for ABC Cable) است. این تجهیز بهصورت مستقیم بر روی تیرهای برق نصب میشود و وظیفه آن قطع یا اتصال جریان برق در خطوط خودنگهدار (ABC Cables) هنگام تعمیرات، نگهداری یا بروز خطا در شبکه است.
به کمک این کلید، اپراتور میتواند بخشهای معیوب شبکه را بهصورت ایمن و سریع جدا کند و از گسترش خطا جلوگیری نماید. علاوه بر این، کلید فیوز هوایی با فراهم کردن امکان تشخیص خطای فاز و قطع انتخابی جریان، عملکرد سیستم را پایدارتر و ایمنتر میسازد. در ادامه، به معرفی انواع، کاربردها و برندهای معتبر این تجهیز حیاتی در صنعت برق، همراه با استانداردهای نصب آن بر اساس دستورالعمل توانیر، خواهیم پرداخت. ⚡
⚙️ بخش اول: کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار چیست؟
کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار (Pole Mounted Fuse Switch Disconnector for ABC Cable) یکی از تجهیزات حفاظتی و کنترلی بسیار مهم در شبکههای توزیع برق فشار ضعیف است. این تجهیز بر روی تیرهای برق نصب میشود و وظیفه اصلی آن قطع و وصل جریان برق در خطوط هوایی خودنگهدار بهصورت ایمن و سریع است.
در ساختار این کلید، معمولاً از اجزایی مانند بدنه عایق، پایه نگهدارنده، بازوی مکانیکی قطع و وصل، فیوز چاقویی (Fuse Link) و ترمینالهای اتصال کابل استفاده میشود. این اجزا به گونهای طراحی شدهاند که تحمل جریانهای بالا و شرایط محیطی مختلف (رطوبت، گردوغبار و تابش خورشید) را داشته باشند.
عملکرد این تجهیز بر پایه اصل قطع تحت بار و حفاظت در برابر جریانهای خطا است؛ به این معنا که در صورت بروز اتصال کوتاه یا اضافه جریان، فیوز داخلی سوخته و مسیر را قطع میکند تا از آسیب به کابلهای خودنگهدار و تجهیزات مصرفکننده جلوگیری شود.
بهطور کلی، کلید فیوز هوایی امکان جداسازی بخشی از شبکه را بدون نیاز به قطع کامل برق کل خط فراهم میکند؛ امری که در پایداری شبکه و کاهش زمان خاموشی نقش بسیار مؤثری دارد. ⚡
🧭 بخش دوم: کاربردهای کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار
کلید فیوز هوایی به عنوان یکی از تجهیزات حیاتی در شبکههای توزیع برق، وظایف متعددی در حفظ پایداری و ایمنی سیستم دارد. این تجهیز نهتنها برای حفاظت در برابر جریانهای خطا استفاده میشود، بلکه نقش مهمی در عیبیابی، نگهداری و مدیریت بار شبکههای هوایی خودنگهدار (ABC Networks) ایفا میکند. در ادامه به مهمترین کاربردهای آن میپردازیم
🔹 جداسازی بخش معیوب (Fault Isolation)
در صورت بروز اتصال کوتاه یا خرابی در بخشی از کابل خودنگهدار، با استفاده از کلید فیوز هوایی میتوان همان بخش معیوب را از مدار خارج کرد، بدون آنکه کل شبکه بیبرق شود. این قابلیت باعث کاهش زمان خاموشی و افزایش قابلیت اطمینان سیستم میگردد. مهندسان بهرهبرداری معمولاً این کلیدها را در نقاطی از شبکه نصب میکنند که بیشترین احتمال بروز خطا وجود دارد تا در مواقع اضطراری بهسرعت بتوانند مسیر را قطع کنند.
🔹 خطایابی فاز معیوب (Fault Phase Detection)
یکی از ویژگیهای کلید فیوز هوایی، امکان تشخیص و قطع فاز معیوب است. در مواقعی که تنها یک فاز از سه فاز شبکه دچار خطا شود، این کلید میتواند همان فاز را جدا کرده و از آسیب به سایر فازها و مصرفکنندگان جلوگیری کند. در واقع، این قابلیت سبب میشود که توزیع انرژی در سایر فازها ادامه یابد و خاموشی کامل شبکه اتفاق نیفتد.
🔹 نقش جمپر در شبکههای سیمی (Jumper Connection Role)
در برخی از شبکههای هوایی سیمی، از جمپر (Jumper Wire) برای برقراری یا قطع موقت جریان استفاده میشود. اما در شبکههای خودنگهدار، کلید فیوز هوایی جایگزین مطمئنتر و ایمنتری برای جمپرها محسوب میشود. این کلید با مکانیزم قطع و وصل مطمئن، ایمنی بیشتری برای تکنسینها فراهم کرده و خطر برقگرفتگی یا خطای انسانی را به حداقل میرساند.
به طور خلاصه، کاربردهای کلید فیوز هوایی در شبکههای خودنگهدار موجب افزایش پایداری، کاهش خاموشی، و تسهیل در عملیات نگهداری میشود؛ به همین دلیل در طراحیهای جدید شبکههای توزیع برق، استفاده از آن یک ضرورت محسوب میگردد. ⚡
⚡ بخش سوم: انواع کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار
کلید فیوزهای هوایی در شبکههای برق فشار ضعیف و متوسط بسته به سطح جریان عبوری و نوع کاربرد، در مدلها و سایزهای مختلف طراحی و تولید میشوند. مهمترین دستهبندی این تجهیزات بر اساس ظرفیت جریان نامی (Rated Current) است. در شبکههای خودنگهدار، دو سایز ۱۶۰ آمپر و ۴۰۰ آمپر بیشترین کاربرد را دارند. در ادامه به بررسی تخصصی هر یک میپردازیم 👇
🔹 کلید فیوز هوایی سایز 160 آمپر (160A Pole Mounted Fuse Switch)
این نوع از کلید فیوز هوایی معمولاً در خطوط فرعی و انشعابات شبکههای فشار ضعیف به کار میرود. ویژگیهای آن عبارتاند از:
مناسب برای کابلهای خودنگهدار با سطح مقطع پایینتر (مثلاً 35 تا 70 میلیمتر مربع)
قابلیت قطع جریان تا 160 آمپر در شرایط عادی
استفاده برای تغذیه انشعابات کوچک، روشنایی معابر و مصارف روستایی
طراحی سبک و نصب آسان بر روی تیرهای بتنی یا فلزی
از نظر فنی، این نوع کلید در عین اقتصادی بودن، برای شبکههای توزیع کمبار گزینهای بسیار مناسب به شمار میرود.
🔹 کلید فیوز هوایی سایز 400 آمپر (400A Pole Mounted Fuse Switch)
کلید فیوزهای ۴۰۰ آمپر بیشتر در خطوط اصلی و فیدرهای با بار بالا استفاده میشوند. این نوع کلید دارای ویژگیهای زیر است:
مناسب برای کابلهای خودنگهدار با سطح مقطع بالا (70 تا 120 میلیمتر مربع)
تحمل جریان نامی تا 400 آمپر و مقاومت بالا در برابر اضافهبار
بدنه مقاومتر و فیوزهای قویتر برای حفاظت در برابر جریانهای خطا
استفاده در مناطق صنعتی و شهری با بار مصرفی سنگین
در شبکههای پیچیدهتر، این کلیدها معمولاً در نقاطی نصب میشوند که نیاز به جداسازی سریع بخشهای بزرگتری از شبکه وجود دارد.
در مجموع، انتخاب بین کلید فیوز هوایی ۱۶۰ یا ۴۰۰ آمپر بستگی به بار الکتریکی، سطح مقطع کابل، و موقعیت نصب در شبکه دارد. کارشناسان امیران برق میتوانند در انتخاب نوع مناسب برای پروژههای مختلف، مشاوره تخصصی ارائه دهند. ⚙️
🌍 بخش چهارم: برندهای معتبر کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار
در بازار جهانی تجهیزات برق، برندهای متعددی در زمینه تولید کلید فیوز هوایی (Pole Mounted Fuse Switch Disconnector) فعالیت دارند. شرکتهای معتبر بینالمللی با بهرهگیری از فناوریهای روز، محصولاتی با کیفیت بالا، دوام زیاد و ایمنی تضمینشده عرضه میکنند که در پروژههای توزیع برق شهری و روستایی کاربرد گسترده دارند. در ادامه به معرفی چند برند معتبر خارجی در این زمینه میپردازیم 👇
🔹 برند ENSTO (فنلاند)
برند ENSTO از پیشگامان تولید تجهیزات شبکههای ABC (Aerial Bundled Cable) است. کلید فیوزهای هوایی این شرکت دارای طراحی کامپکت، مقاومت بالا در برابر شرایط محیطی و سازگاری کامل با استانداردهای IEC هستند. محصولات ENSTO به دلیل طول عمر بالا و سهولت نصب، در ایران و بسیاری از کشورهای اروپایی محبوبیت زیادی دارند.
🔹 برند ABB (سوئیس)
شرکت ABB یکی از بزرگترین تولیدکنندگان تجهیزات برق در جهان است. کلید فیوزهای هوایی ABB بهویژه مدلهای OSM و SD Series به داشتن مکانیزم ایمن قطع تحت بار و مقاومت حرارتی بالا معروفاند. این برند در شبکههای فشار ضعیف و متوسط استفاده فراوانی دارد.
🔹 برند Schneider Electric (فرانسه)
Schneider Electric با سابقهای طولانی در طراحی تجهیزات حفاظتی، کلید فیوزهای هوایی با قابلیت اطمینان بالا تولید میکند. ویژگی متمایز محصولات این برند، طراحی ارگونومیک و استفاده از مواد ضد UV برای مناطق گرم و مرطوب است.
🔹 برند Lucy Electric (انگلستان)
برند Lucy Electric در زمینه تولید کلیدهای هوایی و سوئیچدیسکانکتورهای فیوزدار پیشرو است. محصولات این شرکت از نظر دوام مکانیکی، مقاومت در برابر نوسانات ولتاژ و سادگی تعمیرات در میان مهندسان شبکه بسیار محبوباند.
📊 جدول مقایسه برندها و قیمت دلاری کلید فیوز هوایی
برند | کشور سازنده | جریان نامی ( A ) | استاندارد بین المللی | ویژگی ممتاز | محدوده قیمت ( USD ) |
|---|---|---|---|---|---|
ENSTO | فنلاند | 160/400 | IEC 60947 | دوام بالا ، طراحی مقاوم در برابر UV | 80$-110$ |
ABB | سوئیس | 160/400 | IEC 60269 | مکانیزم ایمن قطع تحت بار | 140$-220$ |
Schneider Electric | فرانسه | 160/400 | IEC 60947-3 | طراحی سبک و نصب آسان | 120$-200$ |
Lucy Electric | انگلستان | 160/400 | BS EN 60947 | عمر طولانی و قابلیت تعمیر بالا | 150$-230$ |
📏 بخش پنجم: استاندارد و نحوه جاگذاری کلید فیوز هوایی در شبکههای LV
طراحی و نصب کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار در شبکههای فشار ضعیف (LV Networks) باید بر اساس استانداردهای فنی شرکت توانیر و مراجع بینالمللی مانند IEC 60947 و IEEE Std C37 انجام شود. محل نصب این تجهیزات در شبکه، مستقیماً بر کارایی حفاظتی و سهولت تعمیرات تأثیر میگذارد. از این رو، انتخاب موقعیت نصب آنها باید با دقت و بر اساس نقشه فیدر و بارگذاری شبکه صورت گیرد.
بر اساس دستورالعمل توانیر، کلید فیوزهای هوایی معمولاً در چهار ناحیه اصلی شبکههای توزیع برق نصب میشوند 👇
🔹 1. ابتدای پستهای توزیع (At Distribution Transformer Feeds)
در ورودی پستهای توزیع، کلید فیوز هوایی نقش حفاظت اصلی در برابر اتصال کوتاه را ایفا میکند. در این محل، جریانهای بالا وجود دارد، بنابراین معمولاً از مدل ۴۰۰ آمپر استفاده میشود. نصب صحیح در این نقطه موجب محافظت از کابلهای خروجی ترانسفورماتور و کاهش احتمال آسیب به تجهیزات پاییندست میشود.
🔹 2. در ابتدای آنتنهای انشعابی (At the Beginning of Branch Feeders)
برای انشعابات فرعی و خطوط فرعی تغذیهکننده مصرفکنندگان، کلید فیوزهای ۱۶۰ آمپر استفاده میشوند. نصب در این موقعیت، امکان قطع بخش فرعی را بدون اختلال در سایر نواحی شبکه فراهم میکند و بهویژه در مناطق مسکونی یا روستایی کاربرد زیادی دارد.
🔹 3. نقاط تغییر سطح مقطع کابلهای خودنگهدار (At Cable Cross-Section Transition Points)
در نقاطی که سطح مقطع کابل خودنگهدار تغییر میکند، استفاده از کلید فیوز هوایی الزامی است تا حفاظت دو بخش با مشخصات متفاوت از هم جدا شود. این کار از افزایش جریان نامتناسب و آسیب به کابل نازکتر جلوگیری میکند.
🔹 4. نقاط انتهایی برای رینگ خطوط اصلی دو پست مختلف (At Loop End Points Between Two Feeders)
در طراحی رینگ (Ring Network Design)، انتهای دو فیدر از پستهای متفاوت معمولاً به یکدیگر متصل میشوند. در این نقاط، کلید فیوز هوایی به عنوان عنصر ایزولاسیون (Isolation Point) استفاده میشود تا در زمان تعمیرات یا تست، امکان جداسازی کامل خطوط فراهم گردد.
⚙️ نکات طراحی و استاندارد فنی
تمامی کلید فیوزهای هوایی باید مطابق با استاندارد IEC 60947-3 طراحی شده باشند.
ارتفاع نصب از سطح زمین بین ۴.۵ تا ۵.۵ متر توصیه میشود.
زاویه بازوی قطع و وصل باید به گونهای باشد که در حالت باز، فاصله ایزولاسیون حداقل ۱۰ سانتیمتر بین تیغهها وجود داشته باشد.
در طراحی شبکه، حداکثر فاصله بین دو کلید فیوز متوالی نباید از ۳۰۰ متر تجاوز کند.
تمامی محلهای نصب باید دارای تابلو هشدار و برچسب شناسایی فیدر باشند.
بهطور کلی، جاگذاری اصولی کلید فیوزهای هوایی بر اساس استاندارد توانیر موجب بهبود ایمنی شبکه، کاهش خاموشی و سهولت در عملیات نگهداری میشود. مهندسان طراحی و اجرا باید این دستورالعملها را در هر پروژه رعایت کنند تا شبکهای مطمئن و پایدار حاصل شود. ⚡
💬 بخش ششم: نتیجهگیری
در شبکههای توزیع برق، استفاده از کلید فیوز هوایی کابل خودنگهدار (Pole Mounted Fuse Switch Disconnector for ABC Cable) یکی از مؤثرترین روشها برای افزایش ایمنی، پایداری و کارایی سیستم محسوب میشود. این تجهیز با فراهم کردن امکان قطع سریع جریان در بخشهای معیوب، تشخیص فازهای خطادار و جداسازی ایمن بخشهای مختلف شبکه، نقشی کلیدی در مدیریت و نگهداری خطوط هوایی ایفا میکند.
در انتخاب نوع و برند مناسب کلید فیوز هوایی، توجه به عواملی مانند ظرفیت جریان نامی، شرایط محیطی، و استانداردهای طراحی توانیر ضروری است. برندهای معتبر جهانی مانند ENSTO، ABB، Schneider Electric و Lucy Electric با ارائه محصولات باکیفیت، انتخابی مطمئن برای پروژههای صنعتی و شهری محسوب میشوند.
فروشگاه تخصصی امیران برق بهعنوان یکی از تأمینکنندگان معتبر تجهیزات شبکههای خودنگهدار، آماده است تا مشاوره تخصصی، استعلام قیمت روز و تأمین تجهیزات استاندارد کلید فیوز هوایی را برای پروژههای شما انجام دهد.
💬 برای دریافت مشاوره و راهنمایی بیشتر، میتوانید بهصورت ۲۴ ساعته از طریق وبسایت، واتساپ یا تلگرام امیران برق با کارشناسان ما در ارتباط باشید.
منابع
ENSTO – Pole Mounted Fuse Switches
https://www.ensto.com/products/fuse-switch-disconnectorsABB – Outdoor Fuse Switches
https://new.abb.com/medium-voltage/distribution-products/outdoor-fuse-switchesSchneider Electric – Fuse Disconnectors for Overhead Lines
https://www.se.com/ww/en/product-category/2424-overhead-fuse-switch-disconnectors/Lucy Electric – Air Insulated Fuse Switch Disconnectors
https://www.lucyelectric.com/products/fuse-switch-disconnectorsIEC 60947-3 – Low-voltage switchgear and controlgear – Switches, disconnectors, switch-disconnectors and fuse-combination units
https://webstore.iec.ch/publication/6181IEEE Std C37 – Standard for Low-Voltage Air-Insulated Switchgear
https://standards.ieee.org/standard/C37_100-2020.htmlWikipedia – Aerial Bundled Cable (ABC)
https://en.wikipedia.org/wiki/Aerial_bundled_cable
